Υγεία

Σύνδρομο χρόνιο Covid-19 σε παιδιά και εφήβους

Γράφει η Χαρά Ασημάκη, Παιδίατρος – Λοιμωξιολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης Παίδων ΜΗΤΕΡΑ.

Καθώς δεν υπάρχει διαμορφωμένος ορισμός, από πολλούς ερευνητές ορίζεται ως «post-acute covid-19» η επιμονή των συμπτωμάτων του ασθενούς για 3 εβδομάδες από την έναρξη της νόσου, ενώ μιλάμε για χρόνιο Covid-19 όταν τα συμπτώματα επιμένουν για τουλάχιστον 12 εβδομάδες. Καθώς σε πολλά παιδιά η διάγνωση δεν έχει επιβεβαιωθεί εργαστηριακά ενώ μπορεί να υπάρχουν και ψευδώς αρνητικά τεστ, δεν απαιτείται θετικό τεστ για τη διάγνωση του συνδρόμου.

Η συχνότητα του συνδρόμου ποικίλλει στις διάφορες μελέτες, ενώ οι αναφορές στη βιβλιογραφία για παιδιά και εφήβους είναι περιορισμένες. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες φαίνεται ότι 1 στα 7 παιδιά που έχουν διαγνωστεί με νόσο Covid-19 μπορεί να εκδηλώσουν σύνδρομο long Covid.

Γιατί συμβαίνει το χρόνιο Covid-19;

Δεν είναι γνωστό για ποιους λόγους μπορεί σε κάποιους ασθενείς να καθυστερεί η ανάρρωση. Ενδέχεται να συμβάλλουν στην επιμονή των συμπτωμάτων παράγοντες όπως εμμένουσα ιαιμία λόγω χαμηλής αντισωματικής απάντησης, υποτροπή ή επαναλοίμωξη, φλεγμονώδεις ή άλλες ανοσολογικού τύπου αντιδράσεις καθώς και συναισθηματικοί παράγοντες όπως μετα-τραυματικό στρες μετά την λοίμωξη. Επιπλέον, παρόμοια επίμονα συμπτώματα αναπνευστικά, μυοσκελετικά και νευροψυχιατρικά έχουν περιγράφει και μετά από λοίμωξη από άλλους ιούς της οικογένειας των κορωνοϊών (SARS and MERS).

Ποια συμπτώματα είναι ενδεικτικά ότι το παιδί μπορεί να παρουσιάζει το σύνδρομο χρόνιο Covid-19;

Αναπνευστικό Σύστημα

• Πόνος στο στήθος
• Βήχας                       
• Δύσπνοια κατά την άσκηση

Ο χρόνος υποχώρησης των συμπτωμάτων εξαρτάται από την κατάσταση του αναπνευστικού πριν την λοίμωξη και από τη βαρύτητα αυτής. Κάποια από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν έως και 3 μήνες ή και περισσότερο. Ακτινολογικός απεικονιστικός έλεγχος απαιτείται για επίμονα συμπτώματα από το αναπνευστικό ή για ασθενείς στους οποίους είχαν διαπιστωθεί παθολογικά ακτινολογικά ευρήματα κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης της νόσου. Παιδιά άνω των 6 ετών που εμφανίζουν επίμονα συμπτώματα θα πρέπει να υποβάλλονται σε σπιρομέτρηση για την αξιολόγηση της αναπνευστικής τους λειτουργίας.

 Καρδιαγγειακό Σύστημα

• Πόνος στο στήθος
• Δύσπνοια
• Αίσθημα παλμών / Αρρυθμία
• Κόπωση

Μία από τις σοβαρότερες επιπλοκές της λοίμωξης από τον SARS-CoV-2 στα παιδιά, είναι ο κίνδυνος για προσβολή της καρδιάς (μυοκαρδίτιδα), είτε στο πλαίσιο του Πολυσυστηματικού Φλεγμονώδους Συνδρόμου (MIS-C), είτε με τη μορφή συμπτωμάτων που επιμένουν για εβδομάδες μετά την έναρξη της νόσου. Πέρα από τα συνήθη συμπτώματα που προαναφέρθηκαν, σε σοβαρότερες περιπτώσεις η μυοκαρδίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια, έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και ανακοπή. Αν και ο ακριβής μηχανισμός που οδηγεί στην προσβολή της καρδιάς δεν είναι ακόμα γνωστός, φαίνεται να εμπλέκονται είτε η απευθείας επίδραση του ιού στο μυοκάρδιο, είτε ανοσολογικοί μηχανισμοί που κινητοποιούνται μετά την λοίμωξη.

Παρόλο που η ακριβής συχνότητα με την οποία εμφανίζεται η μυοκαρδίτιδα στα παιδιά δεν είναι πλήρως γνωστή, μια πρόσφατη μελέτη, σε ασθενείς που ανέρρωσαν από την λοίμωξη και οι οποίοι υπεβλήθησαν σε MRI καρδιάς, 60% παρουσίασαν απεικονιστικά ευρήματα μυοκαρδίτιδας, ανεξαρτήτως βαρύτητας των συμπτωμάτων κατά την οξεία φάση. Τα ευρήματα αυτά είναι ανησυχητικά για τους παιδιάτρους, τους γονείς και τα παιδιά, καθώς η πλειοψηφία των παιδιών και των εφήβων που νοσούν παρουσιάζουν ήπια ή και καθόλου συμπτώματα.

Ανοσμία και αγευσία

Η Covid-19 μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές της γεύσης και της οσμής, ιδιαίτερα σε εφήβους. Αναφέρεται ότι 1 στα 4 άτομα ηλικίας μεταξύ 10 και 19 ετών αναπτύσσουν ανοσμία κατά τη διαδρομή της λοίμωξης. Εκτός από την απώλεια της ικανότητας για ανίχνευση επικίνδυνων οσμών, μείωση ή απώλεια της γεύσης ή της όσφρησης μπορούν να έχουν αρνητική επίδραση στην πρόσληψη τροφής, τη θρέψη των ασθενών, την ψυχολογική τους διάθεση και τελικά στην ποιότητα ζωής τους.

Η ανίχνευση τέτοιων δυσκολιών σε μικρότερα παιδιά μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη και συνήθως ενδεικτικά συμπτώματα διαταραχών της όσφρησης και της γεύσης μπορεί να είναι άρνηση πρόσληψης τροφής, διαταραχές στις διατροφικές τους συνήθειες και εκδήλωση εκνευρισμού ή αδιαφορίας κατά τη διάρκεια της σίτισης. Οι διαταραχές αυτές στα παιδιά συνήθως υποχωρούν σε λίγες εβδομάδες, επιμονή όμως των συμπτωμάτων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, επιβάλλει ειδική αντιμετώπιση.

 Νευροαναπτυξιακές διαταραχές

Πρόκειται για διαταραχές που αφορούν:

• τις γνωστικές λειτουργίες
• τη λεκτική ικανότητα
• τις ακαδημαϊκές δεξιότητες
• τις κινητικές λειτουργίες
• αλλαγές στη διάθεση και τη συμπεριφορά

Η οξεία Covid-19 λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονώδεις διεργασίες του εγκεφάλου (π.χ. αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, εγκεφαλίτιδα), οι οποίες με τη σειρά τους μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα έκπτωση στις νοητικές λειτουργίες αλλά και στις κινητικές ικανότητες και τη γλωσσική δεξιότητα του παιδιού. Επίμονα συμπτώματα που δεν βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου συνήθως απαιτούν απεικονιστικό έλεγχο και τη συνεργασία ομάδας ειδικών (νευρολόγου, αναπτυξιολόγου, λογοπεδικού, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, ψυχολόγου).

Διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης

• Δυσκολίες στην προσοχή και τη συγκέντρωση
• Απώλεια μνήμης ή δυσκολίες στην αποστήθιση και τη μάθηση
• Δυσκολίες στην ανάγνωση και την ορθογραφία
• Ανάγκη για διαλείμματα κατά τη μελέτη

Κόπωση

Ένας αριθμός παιδιών αναφέρουν αρκετές εβδομάδες μετά την οξεία λοίμωξη σωματική κόπωση, μυαλγίες και μειωμένη φυσική αντοχή ακόμα και σε ήπιες δραστηριότητες στις οποίες ανταποκρίνονταν εύκολα πριν τη λοίμωξη. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται να αποκλειστούν επιπλοκές από το αναπνευστικό και το κυκλοφορικό σύστημα. Η κόπωση μετά την λοίμωξη υποχωρεί συνήθως μετά από λίγες εβδομάδες και συστήνεται συνήθως ένα συγκεκριμένο καθημερινό εξατομικευμένο πρόγραμμα δραστηριοτήτων και μια σταδιακή αύξηση της φυσικής δραστηριότητας του παιδιού.

Κεφαλαλγία

Η κεφαλαλγία αποτελεί ένα συχνό σύμπτωμα τόσο κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης της λοίμωξης, όσο και στο πλαίσιο του long-Covid συνδρόμου.  Η προσέγγιση είναι ίδια με  εκείνη που ακολουθείται σε οποιονδήποτε ασθενή με επίμονη κεφαλαλγία (λήψη ιστορικού, αξιολόγηση του χαρακτήρα της κεφαλαλγίας, ευρήματα από την νευρολογική εξέταση).

 Άλλα σπανιότερα συμπτώματα που έχουν περιγραφεί

• Γαστρεντερικές διαταραχές (διαρροϊκές κενώσεις, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου)
• Εξάνθημα
• Κατάθλιψη
• Αϋπνία
• Θρομβοεμβολικά επεισόδια

Το Παίδων ΜΗΤΕΡΑ, με στόχο να προσφέρει ολοκληρωμένη φροντίδα στους ασθενείς, δημιούργησε το πρωτοποριακό πρόγραμμα παρακολούθησης παιδιών και εφήβων, που εμφανίζουν το σύνδρομο Long Covid-19.

Το πρόγραμμα προσφέρει αξιολόγηση της κατάστασης του παιδιού από παιδίατρο- λοιμωξιολόγο, ο οποίος θα ενημερώσει την οικογένεια σχετικά με τις απώτερες επιπλοκές που μπορεί να έχει η λοίμωξη και θα μπορέσει να δώσει αναλυτικές οδηγίες για την επιστροφή του παιδιού στις καθημερινές του δραστηριότητες (σχολείο, δραστηριότητες, αθλητισμό κλπ.).

Μάθετε περισσότερα εδώ

*Άρθρο της Χαράς Ασημάκη, Παιδιάτρου – Λοιμωξιολόγου, Επιστημονικής Συνεργάτιδας Παίδων ΜΗΤΕΡΑ.