Υγεία

Η επίδραση της πανδημίας στη ζωή των ατόμων με άνοια και των φροντιστών τους

Γράφει η Παρασκευή Σακκά, Νευρολόγος – Ψυχίατρος, Διευθύντρια Τμήματος Νευροεκφυλιστικών Παθήσεων Εγκεφάλου – Ιατρείου Μνήμης ΥΓΕΙΑ, Πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια και τη Νόσο Alzheimer.

Η πανδημία COVID-19 επέβαλε δραματικές αλλαγές στο χώρο των υπηρεσιών υγείας και συγχρόνως ανέδειξε τις διακρίσεις εις βάρος των ηλικιωμένων στις κοινωνικές δομές και στους θεσμούς πολλών χωρών. 

Οι ηλικιωμένοι και ειδικότερα εκείνοι που πάσχουν από άνοια είναι εξαιρετικά ευάλωτοι κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εμφανίζουν δε ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο για σοβαρή λοίμωξη COVID-19  και αυξημένη θνητότητα. Τα άτομα με προβλήματα μνήμης και άνοια δυσκολεύονται να εφαρμόσουν μέτρα υγιεινής και προφύλαξης όπως η κοινωνική αποστασιοποίηση, η χρήση μάσκας, το συστηματικό πλύσιμο των χεριών λόγω των νοητικών δυσκολιών  που παρουσιάζουν.

Οι παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση άνοιας που είναι η ηλικία, η παχυσαρκία, η καρδιοαγγειακή νόσος, η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης, αποτελούν παράγοντες κινδύνου και για εκδήλωση σοβαρής νόσου COVID-19.

Επιπλέον, είναι πιθανό να εμπλέκονται και άλλοι μηχανισμοί περισσότερο ειδικοί για την άνοια όπως η παρουσία ομοζυγωτικού APOEε4 (γονιδιακή κατάσταση που αποτελεί προγνωστικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση άνοιας) η οποία φαίνεται να αυξάνει την διαπερατότητα του αιματο-εγκεφαλικού φραγμού στα άτομα με άνοια ευνοώντας μια πιο εκτεταμένη νευροφλεγμονή και νευροεκφύλιση.

Ο εγκλεισμός και η κοινωνική απομόνωση στο πλαίσιο της καραντίνας και ο περιορισμός κοινωνικών επαφών, δραστηριοτήτων και μετακίνησης έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη ψυχική υγεία των ηλικιωμένων, επιδεινώνει την ποιότητα ζωής  τους και  οδηγεί σε  αύξηση  νέων περιστατικών άνοιας (επίπτωση) στο γενικό πληθυσμό.

Η μειωμένη δυνατότητα επικοινωνίας με τους οικείους, η διατάραξη της καθημερινής  ρουτίνας και η αδυναμία εξόδου προκαλούν εκνευρισμό, ευερεθιστότητα και σωματική δυσφορία στα άτομα με άνοια. Στα πιο προχωρημένα στάδια, η νοητική έκπτωση αυξάνεται και νευροψυχιατρικά συμπτώματα όπως η άσκοπη κινητικότητα, το παραλήρημα και οι ψευδαισθήσεις  αναδύονται ή επιδεινώνονται.

Φροντιστές ατόμων με άνοια

Οι οικογένειές καλούνται να πάρουν δύσκολες αποφάσεις σχετικά με τη φροντίδα, την υγειονομική περίθαλψη και την εισαγωγή των ατόμων με άνοια στο νοσοκομείο ή σε μονάδες φροντίδας. Ιατρικά ραντεβού ακυρώνονται, τα Κέντρα Ημέρας λειτουργούν μόνο διαδικτυακά και συνολικά η πρόσβαση σε εξειδικευμένη φροντίδα για τα άτομα με άνοια περιορίζεται.

Μελέτη σε 204 οικογένειες ατόμων με άνοια στη χώρα μας, έδειξε ότι η πανδημία COVID-19 επιδείνωσε τη διανοητική κατάσταση και τη συμπεριφορά στο 78% των ασθενών. Επιπλέον, κατά την περίοδο της πανδημίας, οι φροντιστές των ατόμων με άνοια, σε ποσοστό 64% βίωσαν αυξημένο σωματικό φορτίο και σε ποσοστό 79% αυξημένο ψυχολογικό φορτίο. Το 59% των φροντιστών δεν είχαν καμία πηγή βοήθειας, ενώ για τους υπόλοιπους, οι οργανώσεις Alzheimer ήταν η κύρια πηγή (Δημοσιεύτηκε το Νοέμβριο 2020 στο περιοδικό International Journal of Geriatric Psychiatry).

H ανάγκη προφύλαξης των ατόμων με άνοια από την COVID-19 είναι επιτακτική και επιβεβλημένη. Βασικός σκοπός μας είναι τα άτομα με άνοια να διατηρήσουν τις όποιες νοητικές ικανότητές τους, την καλή ψυχολογική κατάστασή τους και την καλή καθημερινή λειτουργικότητά τους !

• Φροντίστε όσο είναι δυνατόν για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών του ατόμου με άνοια:

1. Σωστή λήψη φαρμάκων 
2. Διατήρηση της καθημερινής ρουτίνας (σταθερό ημερήσιο πρόγραμμα)
3. Ισορροπημένη διατροφή
4. Επαρκής ύπνος

• Φροντίστε να έχετε επαρκές απόθεμα σε φάρμακα ώστε να μην παραλείπονται δόσεις της συνηθισμένης φαρμακευτικής αγωγής. Υπάρχει πλέον η δυνατότητα άυλης συνταγογράφησης, την οποία μπορείτε να ενεργοποιήσετε 
• Τα άτομα με άνοια παραμένουν στο σπίτι, εκτός αν συντρέχει επείγουσα ιατρική ή άλλη ανάγκη. Μπορούν να βγουν από το σπίτι, πάντα με συνοδεία για να περπατήσουν κοντινές αποστάσεις σε ανοιχτούς χώρους. 
• Είναι καλό  συγκεκριμένοι φροντιστές να  επισκέπτονται το άτομο με άνοια για να παρέχουν την απαραίτητη φροντίδα εφαρμόζοντας μέτρα υγιεινής και προφύλαξης
• Οι επισκέψεις προς τα άτομα με άνοια πρέπει να περιοριστούν σε λίγα και πάντα τα ίδια άτομα,  σύμφωνα με τις γενικές οδηγίες. 
• Φτιάξτε λίστες με τις απαραίτητες πληροφορίες, λίστα φαρμάκων με δοσολογίες, τηλέφωνα γιατρών, τηλέφωνα συγγενών και τηλέφωνα υπηρεσιών. Τοποθετήστε τα σε εμφανές σημείο.
• Στο βαθμό που είναι σε θέση να το κατανοήσει, ενημερώστε το άτομο με άνοια που φροντίζετε με απλά λόγια για τη σοβαρότητα της κατάστασης. Αποφύγετε την έκθεση  του σε πολλά ενημερωτικά ερεθίσματα από τα ΜΜΕ.

Εμβολιασμός και άτομα με άνοια

Τα άτομα με άνοια πρέπει να συμπεριληφθούν στις ομάδες προτεραιότητας για τον εμβολιασμό κατά της Covid-19 γιατί συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των  πιο ευπαθών ομάδων στην κοινωνία. Tα οφέλη του εμβολιασμού ξεπερνούν σε μεγάλο βαθμό τους όποιους κινδύνους. Για τα άτομα που δεν είναι σε θέση να δώσουν προφορική συγκατάθεση το ειδικό έντυπο συγκατάθεσης εμβολιασμού συμπληρώνεται από τον δικαστικό συμπαραστάτη ή κάποιον οικείο τους.

Συνολικά η συνεχιζόμενη πανδημία COVID-19 αύξησε σημαντικά τις ανάγκες για βοήθεια και υποστήριξη των ατόμων με άνοια και των οικογενειών τους. Παραμένοντας πάντα στο πλευρό τους, η Εταιρεία Alzheimer Αθηνών  δημιούργησε  τη Γραμμή Βοήθειας 1102 που στελεχώνεται από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας, γιατρούς, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και παρέχει άμεση βοήθεια και υποστήριξη και διασύνδεση με δομές και υπηρεσίες για την άνοια σε όλη την Ελλάδα. Στόχος μας κανένα άτομο με άνοια στην Ελλάδα, όπου κι αν ζει, να μην μένει χωρίς ενημέρωση και υποστήριξη.

 *Άρθρο της Παρασκευής Σακκά, Νευρολόγου – Ψυχιάτρου, Διευθύντριας Τμήματος Νευροεκφυλιστικών Παθήσεων Εγκεφάλου – Ιατρείου Μνήμης ΥΓΕΙΑ, Προέδρου του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια και τη Νόσο Alzheimer.