Υγεία

Καρκίνος Παγκρέατος: ελπιδοφόρα μηνύματα για το 1/3 των ανεγχείρητων καρκίνων

Γράφει ο Γρηγόριος Τσιώτος, Χειρουργός, Διευθυντής Α’ Χειρουργικής Κλινικής, ΜΗΤΕΡΑ.

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι πολύ συχνά ανεγχείρητος, είτε γιατί έχει προχωρήσει πολύ τοπικά και συμπεριλαμβάνει μεγάλες και κρίσιμες αρτηρίες και φλέβες γύρω από το πάγκρεας (40%), είτε γιατί έχει κάνει μεταστάσεις (40%). 

Σήμερα η σύγχρονη και προχωρημένη παγκρεατική χειρουργική στοχεύει στην πρώτη κατηγορία, στον τοπικά προχωρημένο καρκίνο δηλαδή, και στη μετατροπή του ανεγχείρητου σε εγχειρήσιμο, ώστε να προσφέρει προοπτική θεραπείας σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό ασθενών. Τέτοιοι όγκοι θεωρούνται σε όλο τον κόσμο ανεγχείρητοι, εκτός από λίγα επιλεγμένα, απολύτως εξειδικευμένα κέντρα και χειρουργικές ομάδες αναφοράς (referral centers, referral groups) με αποδεδειγμένη εμπειρία και δημοσιευμένα (δηλαδή δημοσίως γνωστά και προσβάσιμα) αποτελέσματα στον ιδιαίτερα απαιτητικό αυτό τομέα. 

Η ομάδα της Α’ Χειρουργικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ είναι η πρώτη στην Ελλάδα που δημοσίευσε (σε αμερικανικά επιστημονικά περιοδικά) αφαίρεση τοπικά προχωρημένων όγκων παγκρέατος, συμβατικά θεωρούμενων ως «ανεγχείρητων», με αφαίρεση και των εμπλεκόμενων μεγάλων φλεβών και αρτηριών.

Ο κύριος λόγος που αυτοί οι όγκοι θεωρούνται ανεγχείρητοι είναι η ιδιαίτερη δυσκολία και δυνητική επικινδυνότητα της αφαίρεσης μεγάλων φλεβών (πυλαία, μεσεντέρια φλέβα) και αρτηριών (ηπατική, κοιλιακή, μεσεντέρια αρτηρία) εάν δεν υπάρχει εξειδικευμένη μεγάλη εμπειρία στο θέμα αυτό. Με την ομάδα μας αρχίσαμε τέτοιες αφαιρέσεις πυλαίας και μεσεντέριας φλέβας το 2012 και τώρα πλέον έχουμε προχωρήσει και σε αφαιρέσεις αρτηριών.

Η μετατροπή του ανεγχείρητου καρκίνου παγκρέταος σε εγχειρήσιμο βασίζεται σε δύο θεμελιώδεις άξονες. 

1. Προεγχειρητική χημειοθεραπεία

Σήμερα ακολουθούμε αποκλειστικά τα εγκεκριμένα πρωτόκολλα ως προς το μίγμα των φαρμάκων, τη δοσολογία, τη συχνότητα χορήγησης και τη συνολική διάρκεια. Η θεραπεία πρέπει να είναι εντατική και να έχει σκοπό να οδηγήσει σε θεραπευτική εγχείρηση. Δυστυχώς, πολύ συχνά, βασιλεύει ο πεσσιμισμός. O μη έμπειρος ογκολόγος πιστεύει ότι ο όγκος θα παραμείνει ανεγχείρητος και μπορεί να μειώσει τη θεραπεία. Έτσι παρατηρείται παγκοσμίως το φαινόμενο της «υποθεραπείας». H σωστή προεγχειρητική θεραπεία απαιτεί έναν ογκολόγο, που να γνωρίζει ότι τέτοιοι ασθενείς πράγματι μπορούν να χειρουργηθούν, να χορηγεί τα φάρμακα όπως πρέπει με όλα τα μέτρα πρόληψης των ανεπιθύμητων ενεργειών, και σε συντονισμό με την χειρουργική ομάδα, ώστε να παρακολουθείται στενά η εξέλιξη του ασθενούς. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να χρειάζεται και προεγχειρητική, στοχευμένη, μικρής διάρκειας ακτινοθεραπεία.

Οι στόχοι της προεγχειρητικής χημειοθεραπείας είναι:

• Η βιολογική «απενεργοποίηση» του καρκίνου, που αντανακλάται στην πτώση του καρκινικού δείκτη.
• Η μείωση των διαστάσεων του καρκίνου.

2. Ριζική εγχείρηση με αφαίρεση των εμπλεκομένων φλεβών ή αρτηριών. Το κλειδί είναι να αφαιρεθεί με ασφάλεια και ριζικότητα ο όγκος. Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος που οδηγεί σε απαλλαγή από τη νόσο για πολύ χρόνο ή πιθανόν σε ίαση. Κατά την επέμβαση δεν αφαιρείται μόνο η περιοχή του παγκρέατος με τον όγκο, αλλά και όλος ο λιπώδης και λεμφαδενικός ιστός γύρω από το πάγκρεας. Για να γίνει αυτό, πρέπει να απογυμνωθούν όλες οι μεγάλες αρτηρίες και φλέβες της περιοχής. Έτσι επιτυγχάνονται ευρείς λεμφαδενικοί καθαρισμοί με περισσότερους από 15-20 λεμφαδένες. Μόνο με αυτές τις προϋποθέσεις η επέμβαση θεωρείται ριζική και πραγματικά θεραπευτική. Το μέρος της εμπλεκόμενης (διηθημένης) πυλαίας ή μεσεντέριας φλέβας αφαιρείται και αυτό μαζί με τον όγκο και μπορεί να αντικατασταθεί με μόσχευμα. Τα μέρη των εμπλεκόμενων αρτηριών (ηπατική, κοιλιακή, μεσεντέρια αρτηρία) αφαιρούνται επίσης και αντικαθίστανται με μόσχευμα, ή παρακάμπτονται (by-pass). Για τον σκοπό αυτό η ομάδα μας συμπεριλαμβάνει ειδικό αγγειοχειρουργό.

Ελπιδοφόρα μηνύματα για το 1/3 των ανεγχείρητων καρκίνων

Με τις μεθόδους αυτές μετατρέπεται σε εγχειρήσιμο περίπου το ένα τρίτο των ανεγχείρητων καρκίνων και προσφέρεται σε πολύ περισσότερους ασθενείς η μοναδική πιθανότητα μακρότερης επιβίωσης ή και ίασης. Οι εγχειρήσεις αυτές είναι πολύ απαιτητικές τεχνικά και απαιτούν εμπειρότατη χειρουργική ομάδα και γίνονται σε ελάχιστα νοσοκομεία παγκοσμίως. Η ομάδα της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής του ΜΗΤΕΡΑ είναι η πρώτη στην Ελλάδα που δημοσίευσε σε αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό (Journal of Pancreatic Cancer, Σεπτέμβριος 2019) σειρά 24 θεωρούμενων «ανεγχείρητων» περιστατικών που χειρουργήθηκαν με επιτυχία. Έχουμε πλέον προχωρήσει και σε αφαιρέσεις εμπλεκόμενων αρτηριών για πρώτη φορά στην Ελλάδα, όπως δημοσιεύσαμε πρόσφατα (International Journal of Surgery, Οκτώβριος 2020), ενώ ετοιμαζόμαστε να δημοσιεύσουμε και τα επόμενα 30 περιστατικά «ανεγχείρητων» όγκων που εμείς όμως αφαιρέσαμε, επίσης σε αμερικανικό περιοδικό. Έτσι, έχουμε επεκτείνει την επιβίωση από 4-6 μήνες σε 3 σχεδόν χρόνια (μέσον όρο), ενώ έχουμε ασθενείς που έχουν φθάσει τα 5, 6, και 7 χρόνια.

Ο καρκίνος του παγκρέατος παραμένει νόσος επιθετική που η διάγνωσή της συχνά γίνεται σε ήδη προχωρημένο στάδιο. Σήμερα έχουμε νέα όπλα και στρατηγικές και η πρόγνωση έχει βελτιωθεί σημαντικά. Ο ιατρός που θα επιλέξει ο ασθενής αποτελεί τον πιο σημαντικό προγνωστικό παράγοντα για την εξέλιξη της νόσου διότι μόνο έτσι θα εξασφαλιστούν:

• Διάγνωση χωρίς καθυστέρηση
• Στοχευμένες (όχι περιττές, χρονοβόρες) εξετάσεις που καθυστερούν τη θεραπεία.
• Ριζική εγχείρηση με ευρύτατο καθαρισμό.
• Συντονισμένη ογκολογική αντιμετώπιση (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία).
• Μετατροπή του «ανεγχείρητου» καρκίνου σε εγχειρήσιμο με αφαίρεση των εμπλεκόμενων φλεβών και αρτηριών.

Δεν θα πρέπει να αμελείτε την υγεία σας λόγω της πανδημίας του Covid-19 ή να αποφεύγετε να αναζητάτε υγειονομική περίθαλψη αν τη χρειάζεστε. Ο Όμιλος Hellenic Healthcare Group σε όλα τα Νοσοκομεία του (ΥΓΕΙΑ, Metropolitan Hospital, ΜΗΤΕΡΑ, Metropolitan General, ΛΗΤΩ, Creta Interclinic) λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης για την προστασία των εργαζομένων και των ασθενών του.

*Άρθρο του Γρηγόριου Τσιώτου, Χειρουργού, Διευθυντή Α’ Χειρουργικής Κλινικής, ΜΗΤΕΡΑ.